Terugblik

De maanden dat ik in Bolivia was, gingen zo snel voorbij. Het voelde alsof ik er nog maar net was en dat ik toen al weer terug moest. Ik heb er veel geleerd, onder andere veel over de cultuur daar, en in Nederland. Ik merkte soms met mijn eigen Nederlandse achtergrond geconfronteerd te worden, doordat ik sommige situaties op een manier inschatte die in die culturele context niet van toepassing was. We zouden bijvoorbeeld naar een afscheidsfeestje gaan van een van de medestagaires. Zoals gewoonlijk waren we weer vrij laat (het feestje zou om 21.00 uur beginnen, en om 23.00 uur zaten we nog bij iemand thuis). Ik maakte me ongerust omdat ik dacht dat hij zijn eigen feest zou missen. Maar nee, we kwamen er rond 23.30 aan en we bleken een van de eersten te zijn! Don't worry don't hurry. Of we besloten naar een zwembad te gaan maar omdat het zo laat geworden was was de zon al bijna onder toen we er uiteindelijk aankwamen, vrolijk besloten ze om maar terug naar de stad te gaan om we te drinken. Of we zaten bijvoorbeeld in een park en ik had het gevoel op iemand te wachten, maar toen ik vroeg op wie we wachtten, bleek dat we er gewoon zaten. Verder volgde ik er salsalessen in in het begin was het voor mij onduidelijk welke dagen we konden komen. "Wanneer je maar wilt, er zijn lessen elke dag", "ja maar," dacht ik, "er is toch een bepaald niveau, als je lessen mist dan ga je toch achter lopen, of als je niet tegelijk komt dan heb je toch sommige dingen gemist die anderen wel weten?", het bleek dat we gewoon konden komen wanneer we wilden en toen ik in de groep rondvroeg, hadden sommigen al enkele weken les en voor sommigen was het de eerste keer. Toch ging het goed en in plaats van in Nl bepaalde niveau's en opeenvolgende pasjes, werd er gewoon muziek gedraaid wat afwisselde, bachatta, salsa, reggeaton etc. en deden we na wat er werd voorgedaan en omdat het elke keer anders was, leerden we toch  nieuwe dingen. Dus het werkte hartstikke goed en een stuk spontaner en losser. Daarmee werd ik geconfronteerd hoe we in Nederland/ Europa veel activiteiten en dingen met een doel willen doen. Het gevoel hebben ergens naartoe te willen en een daaraan gekoppeld verwachtingspatroon te hebben, wat daar niet of veel minder het geval was. Ik merkte ook in communicatie, dat het soms een verademing was te communiceren zonder extra doel, zonder een impressie te willen maken, informatie te willen verkrijgen, te willen klagen, te willen ordenen en organiseren etc, maar gewoon voor het contact zelf en plezier te willen maken in het hier en nu. Daarin merkte ik de wat meer collectivistische cultuur (om maar even een stereotype te maken), waarbij het contact zelf een belangrijker doel is dan je eigenbelang of een materieel/ organisatorisch of ander extra belang. Mensen (of de mensen waar ik zelf mee in aanraking was geweest) hebben alle tijd en aandacht voor elkaar en communiceren (in hun vrije tijd) meer over zaken die in hier en nu plaatsvinden ipv dingen in het verleden of de toekomst te analyseren en beoordelen, (daar kunnen we in Nl wat van leren denk ik omdat we veel energie verliezen in denken en praten over onnodige zaken die op dat moment niet aan de orde zijn, waardoor je je leven van dat moment zelf over het hoofd ziet). Verder is het ook niet altijd nodig energie te besteden aan het nadenken over bepaalde zaken die niet lopen zoals je verwacht had, aangezien we hier relatief een hoog verwachtingspatroon hebben en mensen daar makkelijker de situatie lijken te kunnen accepteren zoals ie zich voordoet. Waar mensen hier problemen kunnen maken over eventuele problemen in de toekomst of het verleden, maken mensen er daar nog niet eens een probleem van als het in het moment zelf afspeelt (het klinkt erg generaliserend, maar ik heb echt een verschil gemerkt met de mensen waarmee ik omging en waarmee ik te maken had). Een mooi voorbeeld is te zien in dit filmpje over een vrouw die heel relaxed omgaat met haar baan als trucker op de meest gevaarlijke weg ter wereld (de weg die wanneer ik geen vliegtuig had genomen ook zou moeten nemen van Rurrenabaque naar La Paz) en wanneer er iets stuk is, waarom stressen, dan sta je maar een paar dagen langs de kant te repareren: http://www.youtube.com/watch?v=G4PVeqj2Nqg
Guido, waarmee ik een gesprek over relaties had, begreep niet waarom wij lage afstandrelaties kunnen hebben 'Zijn mensen in Europa dan zo koud dat ze niet fysiek bij elkaar willen zijn?' Ik legde uit dat het ook voor mensen hier moeilijk is omdat ze bij elkaar willen zijn maar dat ze naar het doel toewerken in de toekomst wel bij elkaar te kunnen zijn. Dat begreep hij niet, hij vertelde dat wanneer het op het moment zelf niet werkt, dat de relatie dan niet standhoudt omdat het meer moeilijkheid dan positiviteit oplevert op afstand (en mensen willen vlakbij hun famillie blijven). Dus ook hier word er niet uitgegaan en toegeleefd van een verwachting in de toekomst.
 Aan de ene kant vond ik het heerlijk omdat mensen ontzettend warm, open, ontspannen, positief en dramatischer waren in sociale contacten. Aan de andere kant werd ik soms wat ongeduldig van de besluiteloosheid en het ontzettend te laat komen en de verwarring die het veroorzaakte bij mij (omdat ik vaak onterecht het gevoel had dat ik dingen niet had begrepen ivm taalbarrierre, terwijl het vaak gewoon echt niet werd medegedeeld aangezien ze zelf nog wisten wat hun plannen waren). het vereisde veel flexibiliteit van mij omdat we vaak ergens naartoe gingen zonder dat ik wist wat de plannen waren en deze wijzigden dan ook nogal vaak onderweg (Bolivia is ook wel wat extremer dan andere Zuidamerikaanse landen, stagaires uit brazillie en Colombia vonden het ook een cultureshock). Dit was soms best zwaar met ook nog de taalbarriere erbij omdat je je dan wat overgeleverd voelt en verward omdat ik niet of het door een taalbarriere kwam of niet. Aan de andere kant was het ook erg interessant te zien wat de verschillen zijn, en dat de frustratie ook te maken had met een manier van denken en doen wat daar helemaal niet hoeft. Je hoeft er niet van alles te plannen wat in Nl wel moet om dingen te laten werken, omdat de cultuur zo niet in elkaar zit en op het laatst wende ik er ook aan. De laatste weken wilde ik een planning maken waar ik naartoe zou willen en alvast kijken naar vervoersmogelijkheden en bepaalde tours, maar het was gewoon niet te doen. Er was op internet niks te vinden (qua tijdtabels), de tours waren duur en moeilijk te plannen etc. Volgens Guido werkt het ook niet zo daar. Wanneer mensen het gevoel hebben dat ze willen gaan, dan gaan ze op dat moment zonder van tevoren te plannen. Ik ging dus daarom op zn Boliviaans gewoon van Santa cruz met de bus naar Trinidad en daar aangekomen een ticket naar mn eindbestemming Rurrenabaque en tours en terugreis plande ik allemaal in Rurrenabaque, dus alles on the road. Het werkte inderdaad prima en het was heerlijk omdat wanneer je er van tevoren dingen plant je je druk moet maken of je wel op tijd komt (terwijl het er altijd wel uitloopt), en dat hoeft dan niet. Dus ik begrijp dat hun flexibele manier voor hun gewoon werkt, en vond het ook heerlijk omdat je je niet druk hoeft te maken en minder hoeft te controleren. Ik merkte wel dat ik me er ondanks wat verschillen, goed kon inleven en aanpassen. Er wordt meer van mensen verwacht op zichzelf te letten en er wordt minder nauw omgegaan met risico's (minder is 'voorgekauwd'). De wegen zijn soms erg slecht en ook gevaarlijk bijvoorbeeld (de dead-road naar La Paz is de gevaarlijkste van de wereld en toch blijven de mensen er rijden en is er gewoonweg te weinig geld om het te verbeteren, ook omdat de afstanden er ontzettend groot zijn), soms reden we dwars door watervallen en moesten we het busje aanduwen in de modder of bleef het steken in mul zand (om maar niet te praten over de lange afstanden in toeringbussen over onverharde wegen met stenen, gaten en rotsen). Verder zijn de veiligheidsgordels er haast nog niet uitgevonden en de taxi's zijn in erg slechte staat zonder spiegels etc, en ook de manier van rijden is vrij roekeloos (bumperkleven, afsnijden, met zn 5en naast elkaar op de rotonde, toeteren zonder duidelijke reden etc) Dit is natuurlijk gevaarlijk maar toen ik op het vliegveld in Nederland aankwam en na de loopband bij iedere persoon een computerstem klinkt: 'Watch your step' komt dat wel erg controlerend en betuttelend over. Ondanks dat er veel problemen zijn in het land,  trok het wat ruigere me aan en had het een charme. 'Alles kan in Bolivia', zei een van de aiesecmedewerksters, en inderdaad, mensen controleren en beoordelen elkaar niet zo en leven spontaner zonder alles te willen plannen of een eindresultaat of een verwachtingspatroon te hebben van hoe dingen moeten lopen en het voelde daardoor avontuurlijker en flexibeler. Met zn 8en in een taxi was meer regel als uitzondering, waarbij de chauffeur soms al reed zonder dat de deur al dicht was. De lage afstandbusritten waren soms erg uitputtend omdat de wegen vaak onverhard waren en slecht en door de bergen ging met soms enge ravijnen, de bussen waren erg slecht en de chauffeurs reden met hun wangen vol coca ook niet zo voorzichtig, maar ook dat voelde als een avontuur. Het is een land met veel problemen en armoede maar ook een land waar mensen puur en authentiek leven en genoegen kunnen nemen met minder. De basis is genoeg qua materie en sociale contacten zijn het belangrijkst. Ik praatte met Guido over cultuurverschillen en hij vond dat mensen in Europa soms nogal egoïstisch kunnen zijn, en vanuit zijn culturele bril is dat ook zo. Mensen zijn daar veel altruistischer en mensen kunnen hier in Nl zelfs op vriendschappelijk gebied strategisch zijn om vrienden uit te zoeken om er zelf een voordeel uit te halen terwijl daar het normaal is om juist veel op te offeren voor je famillie en vrienden. Ook zijn er hogere verwachtingen, er wordt bijvoorbeeld verwacht thuis bij je ouders te wonen tot je trouwt (vooral voor meisjes), en vlak bij je famillie te blijven wonen. Maargoed, er zijn veel verschillen binnen Bolivia qua culturen omdat het zo'n groot land is (alleen de provincie Santa Cruz is al groter dan Nederland).
Om Bolivia in een zin of in een paar woorden de beschrijven is daarom erg moeilijk. Het is zo'n uitgestrekt land (mijn reis van het midden naar het zuidelijke punt van de noordelijke 'staat', was met de bus al 28 uur!!). De klimaatsverschillen zijn supergroot door de verschillen in afstanden, maar vooral door de hoogteverschillen. Santa Cruz waar ik verbleef was ongeveer 300 m en bv de omgeving van La Paz was bijna 4000 m. Potosi was zelfs nog hoger, en is het in de winter -5 graden en in de zomer 5 graden, terwijl het in Santa Cruz in de winter ongeveer 20 graden is (een paar weken, daarna wordt het hoger), en in de zomer ongeveer 38 graden. Dus ook het uitzicht is heel verschillend. In het westen is het steppegebied met dor geel gras, dorre struiken en bomen, kaktussen en hoge bergen met rond La Paz uitzicht op de besneeuwde toppen van het Andesgebergte wat ik erg indrukwekkend vond om te zien. In het zuiden blijken het meer druivenranken te zijn net als in het Noorden van Argentinie (ik ben er zelf niet geweest),  en het midden, waar ik verbleef is het erg groen met vlakke gebieden en meer naar het oosten toe is er meer geberte wat begroeid is met bomen, struiken etc. Het Noorden, in de profincie Beni, is het vlak met moerassen en veel groen en bovenin jungle met veel rivieren die in de grote rivier in de Amazone in Brazillie uitmonden (de jungle is het begin van de Amazone (niet de profincie in Brazillie maar de jungle)). Ook in mentaliteit en culturen is er daardoor veel verschil natuurlijk. In La paz zijn mensen stugger (misschien omdat t er ook kouder is?),  in het noorden en Santa Cruz zijn de mensen erg open en amicaal. Het verbaasde me  hoe authentiek de mensen nog leven zonder westerlijke invloeden en oe ze gekleed zijn. Vooral het merendeel van de oudere generatie loopt nog met de oorspronkelijke klederdracht, bolhoedjes, twee dikke vlechten, grote rokken of jurken met een geblokt schort en een gekleurd geweven omslagdoek met daarin waren, baby's etc. Ik heb met uitzondering van twee steden, Samaipata en Rurrenabaque amper toeristen gezien. Bolivia is nog erg onbekend als touristische trekplijster en mensen keken me daarom soms aan alsof ik van een andere planeet kwam. Overal op straat en in bussen hoorde je de muziek van de indianengroeperingen Quechua en Aimara met daarin het ritmische getrommel en panfluiten. In de supermarkten overheerste vooral reggeaton, het leek soms meer een uitgaansgelegenheid ( ook qua volume). Grappig was dat te zien was dat er een andere standaard is van wat mooi wordt gevonden. De kleding was vrij (voor onze begrippen) ordinair met erg korte rokjes, blote truitjes, glitters etc en de paspoppen waren weelderig gevormd waaruit te zien is dat de standaard qua vrouwelijke vormen wat anders is.
Verder een korte beschrijving van wat typerende zaken: douches met koud water en elektriciteitsdraden erboven als poging tot het te verwarmen (waar je soms een schokje van kreeg bij het aanraken van de doucheknop) wat met een bepaald trucje soms warmer water produceerde, Santa Cruz was ontzettend groot (met een klein centrum in de eerste ring maar daarbuiten nog 7 andere ringen) waarbij het na de vierde ring meer op platteland leken met zandwegen en rondscharrelende honden, kippen en varkens (en na de 5e ring het gevaarlijker werd qua overvallen etc, maar waar ik eigenlijk nooit kwam). Pollo-restaurants overal, kip is het favoriete product en combinatie met verschillende sausjes, rijst, bonen etc. De lunch is de grootste maaltijd, een grote kom met soep met grote botten erin om te kluiven en daarna rijst in combinatie met vlees, kip etc. Hipermaxi, de favoriete supermarkt die er overal te vinden is met naast voedsel veel andere producten. Fernet, het favoriete uitgaansdrankje wat nogal op medicijn smaakt maar die ze daar erg lekker vinden. Een keer toen ik moest hoesten zei ik tegen Gabriel 'I need Fernadez' (per ongeluk ipv fernet), waardoor ik nog lang kreeg te horen dat ik een lover genaamd fernandez zou hebben. Superkleine citybusjes en als 'gringo' moest ik er bukken wanneer ik moest staan. de routes waren wat onduidelijk maar je moest in ieder geval roepen wanneer je eruit wilde en dan stopte de chauffeur, klapte de deur vanzelf open en kon je uitstappen. De vaste prijs was ongerekend 20 eurocent, waarbij het niet uitmaakte hoelang je in de bus zat (de taxi's waren ongeveer 2,5 euro voor een half uur). In alle taxi's en busjes waren rozenkransjes en jezus/maria beeldjes te zien (we grapten dat dat met hun rijstijl ook wel nodig was). Getoeter overal op straat van auto's en busjes, het verkeer was er overdag erg druk en chaotisch en ook regelmatig knallen van vuurwerk van protesten (op politiek gebied en andere gebieden, 'mensen houden van protesteren hier' zei een van de mensen van aiesec). De muziek die in de bussen en op straat te horen was, was veel de chechua en Aimara muziek  met panfluiten, trommels en gezang  http://www.youtube.com/watch?v=a-OuB3ay6_o. Tijdens uitgaan is reggaeton, salsa, bachata etc erg populair (en bandjes uit oa Brazillie en Argentinie) (enkele populaire nummers: http://www.youtube.com/watch?v=oPYjWQGkTjI, http://www.youtube.com/watch?v=WW8SjeAugnI, http://www.youtube.com/watch?v=bdOXnTbyk0g, http://www.youtube.com/watch?v=NUsoVlDFqZg, http://www.youtube.com/watch?v=RSyUWjftHrs, http://www.youtube.com/watch?v=6h4HbhH7okU) en wordt daarop flink de heupen losgeschud (zelfs de kinderen op Hogar konden echt goed dansen tijdens de dansavondjes daar). Volgens een van de mensen van aiesec  ben ik als Nederlands meisje gekomen en heb als latina het land verlaten en ik merk ook echt dat ik met andere ogen naar sommige dingen ben gaan kijken en dat ik er erg veel heb geleerd en dat het land met zn cultuur, de mensen, natuur een plekje in mn hart heeft gekregen.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Reflection

The months in Bolivia went by so fast. It felt like after just arriving I already had to go back again. I learned a lot during these months, including a lot about the culture there, and my own background. I noticed sometimes being confronted with my  background, while interpretating some situations in a way which was not applicable in that cultural context. We went for example to a farewell party for one of the fellow interns. As usual we were quite late (the party would start at 21:00, and at 23:00 we were still at someone's place). I was worried because I thought he would miss his own party. But no, we arrived around 23:30 and we were even one of the first people! Dont worry dont hurry ;). Or a situation that we wanted to go to the pool and when we were there the sun was almost down. Or we were in some park and I felt that we were waiting for someone, but when I asked who we were waiting for, it turned out that we just sat. Furthermore, I took salsa classes there  and in the beginning it was not clear to me which days we could go there. "If you want, there are lessons every day", "yes but," I thought, "there has to be a certain level, and if you miss classes you might differ in level with the others,  so thats not working, right?" It turned out that we could just come whenever we wanted and when I asked around in the group, some had a few weeks of classes and for some it was the first time. Yet it went all well and instead of the strictness in Nl to divid groups in certain levels and not be able to miss classes, there was just music played (salsa, bachtta, reggaeton, etc.) and we imitated the steps of the teacher. Because it was different each time, we learned new things. So it worked well and in a more looser and more spontaneous way. Thus, I faced how we used in the Netherlands / Europe to do lots of activities and things with a goal. becasue of that there are always expectations that things should go/be in a certain way and more need to control that. I even noted in communication, it was sometimes a relief that i felt that people communicate less with additional purpose, wanting to obtain information, to complain, to reflect on things in the past or to arrange and organize things it future etc, but more for the contact itself and enjoying the present moment. I noticed in the more collectivist culture (to make a stereotype), the contact itself is a more important goal than your self-interest or a material / organizational or other extra goal. People (I met) had plenty of time and attention for each other (in spare time). We really can learn from this in the Netherlands I think because we lose a lot of energy thinking and talking about unnecessary "problems" only becasue we want to control situations. Furthermore, it is not always necessary to spend energy thinking about things that not went as expected, since we here have relatively high expectations and people there seem easier accept situations as they arises. Where people here already make troubles about putative problems in future or past, people there seemed to accept it even easier if it actual happened (sounds generalizing but I noticed a difference). 
Guido, where I had a conversation with about relationships, did not understand why friends of mine can have long distance relationships "Are people in Europe so cold that they do not want to be physically together?" I explained that it is difficult for them also but because they have the goal to be together in the future, they are able to maintain the relationship. He couldn't understand why you should have a relationship if it couses more problems than positivity in the present. So also here I notived more awareness of the present moment instead of living to a goal in the future.
On one hand, I loved it and people were very warm, open and relaxed in social contacts. On the other hand, I felt sometimes a bit impatient with indecision and coming late and the confusion that it caused to me (because I often wrongly felt that I understood it not well because of languagebarrier while I often noticed they also didn't knew about plans and it changed quite a lot). So it took a lot of flexibility. On the other hand it was also very interesting to see what the differences were, and that my confusion also had to do with a way of thinking and doing I am used to in my own cultural background what I didn't need there. You do not have to plan everything like in NL to make things work, because the culture is not like that and in the end it goes well and when I was aware of it I could addapt quite well in it. In my last weeks, I wanted to create a schedule where I would want to go and looked for transport and certain tours, but this was difficult. hard to find timetables on internet and the tours were expensive and difficult to plan etc. According to Guido this was not the way. When people feel that they want to go, they just go without planning. So I arranged everything on the road. Indeed, it worked great and it was great because its more relaxed and you dont have to wory about being on time or whatever. I could adapt in general quite well in this and also liked it. Futhermore i noticed that there is less dealt with risks. The roads are sometimes very bad and dangerous (for example the dead-road to La Paz and yet people continue to drive there). Not to speak about the condition af the taxies, busses and way of driving. When I arrived at the airport in the Netherlands and after the treadmill to every person was said by a computer voice: "Watch your step" I noticed the relative ridicalous control here in protecting. The roughness in Bolivia had its charm for me. 'Everything is possible in Bolivia", said someone, and indeed, its much less controling and more spontaneously and it therefore felt adventurous and more flexible. The long distance bus rides were sometimes exhausting because the roads were often bad and through mountains with sometimes scary ravines, the buses were very bad and the drivers drove with their cheeks full of coca not very careful, but it felt adventurous. I felt Bolivia as pure and authentic and people take satisfaction with less. People are more warm and altruistic then in NL. However, ofcourse there are many differences in terms of culture in Bolivia itself because it is such a large country. My journey from the center to Rurrenabaque in the north, was 28 hours for example. Also lot of climatic differences becasue of differences in distances, but especially because of the altitude. Santa Cruz where I stayed was about 300m and close to La Paz was almost 4000 m. In Potosi it is in the winter -5 degrees and 5 degrees in the summer, while in Santa Cruz winter is approximately 20 degrees (for a few weeks, then it will be higher), and in the summer, about 38 degrees. So also the view is quite  different. In the west is the steppe area with dry grass, dry bushes and trees, cactuses and high mountains surrounding La Paz view of the snowy peaks of the Andes which I found very impressive to see. In the south, are more vines as in the North of Argentina (I myself have not been there), and the middle, where I stayed is very green with flat areas and more to the east there are more hills what covered with trees, bushes etc. The North, in the profincie Beni, it is flat with swamps and jungle greenery and  with many rivers that flow into the big river (the jungle is the beginning of the Amazon). Also in mentalities and cultures, there is therefore much difference, of course. In La paz I heard people are stiffer, in the north and Santa Cruz are the people very open and amicable. It surprised me how authentic some people still live without too much western influences. Especially lot of the older generation still in original costume, bowler hats, two thick braids, big skirts or dresses with a colored woven shawl with were therein wares, babies etc. I saw, with the exception of two cities, Samaipata and Rurrenabaque not a lot of tourists. Everywhere on the streets and in buses you could hear the music of the indigenous Quechua and Aymara groups containing the rhythmic drumming and panpipes. In the supermarkets dominated mainly reggaeton, it sometimes seemed more a going out place in that terms. 
A brief description of some things I noticed: showers with cold water and electricity wires above it as an attempt to heating (where I got sometimes a little shock when touching the shower), Santa Cruz was large (with a small center in the first ring but outside 7 other rings) where after the fourth ring it appeared more like a countryside  with dirt roads and scurrying dogs, chickens and pigs. Pollo restaurants everywhere, chicken is the favorite product and combination with different sauces, rice, beans etc. Lunch was the biggest meal, had mostly a a big bowl of soup with big bones in it and then rice with meat, chicken etc . Hipermaxi was the favorite supermarket with a  lot of products. Fernet, the favorite drink which tastes rather like medication but they find it tasty. Once when I coughed, I said to Gabriel 'I need Fernadez (accidentally instead fernet because it tastes ike medicine)', which became a joke that I would have a lover named fernandez. Super small vans and I had to bend down while standing. You must call and then the driver stopped, slammed the door will open and you could get out. The fixed price was +- 20 cents, where it did not matter how long you were on the bus (the taxis were about 2.5 euros for half an hour). In all see taxis and shuttles were rosaries and Jesus / Maria figures (we joked that it was necessary with their driving style).Traffic was during daytime very crowded and chaotic. In clubs is reggaeton, salsa, bachata etc very populair and people can party quite well. I've learned a lot and noticed I look with different eyes to some things and the country with its culture, nature, people i've met, children at Hogar, has a place in my heart.